Thuyết phân tâm học là tập hợp những lý thuyết và phương pháp tâm lý học có mục đích tìm hiểu những mối quan hệ vô thức của con người qua quá trình liên tưởng. Lý thuyết này được khởi thảo bởi Sigmund Freud, một bác sĩ người Áo Phân tâm học chuyên sâu nghiên cứu về con người, vào cuối thế kỷ 19.
Phân tâm học chủ yếu lý giải mọi hành vi của con người bằng sự vận động tâm lý nội tại, quay về với các bản năng nguyên thủy và những thôi thúc, khao khát vốn bị nhận thức của con người “bỏ quên”. Freud cũng chỉ ra rằng trong tâm lý luôn tồn tại ba yếu tố: Id (bản ngã),Ego (cái tôi) và Super ego (siêu tôi), ba lĩnh vực này luôn thâm nhập chuyển hóa lẫn nhau. Freud quan niệm nhân cách con người được chia ra 3 cấp độ:
+ Vô thức: là nguyên nhân của nhiều hành vi của chúng ta mà chúng ta không biết, chứa đẩy các thức đẩy bản năng như: ước mơ khát khao, nhu cầu thời thơ ấu hay các xung đột.
+ Ý thức: gồm tất cả những gì nằm trong vùng nhận thức của chúng ta, nói một cách đơn giản là ta có thể nhận thức, cảm nhận được.
+ Tiềm thức: nằm ngoài vùng nhận thức nhưng tạo ra một số ảnh hưởng đến chúng ta.
Phân tâm học cũng cho rằng:
+ Hành vi của một người bị ảnh hưởng bởi những động lực vô thức của họ
+ Các vấn đề về cảm xúc và tâm lý như trầm cảm và lo lắng thường bắt nguồn từ những xung đột giữa ý thức và vô thức
+ Sự phát triển nhân cách bị ảnh hưởng nặng nề bới các sự kiện thời thơ ấu
+ Mọi người sử dụng các cơ chế phòng thủ để bảo vệ mình khỏi thông tin chứa trong vô thức
